Czy antyperspiranty są rakotwórcze? Czy powodują raka piersi?

Nie zliczę ile razy słyszałam to podejrzenie, że (MIT) antyperspiranty mogą powodować raka piersi, ponieważ mają sole aluminium, które akumulują się w pachach.

Zakładam, że jest to wina badania, które odbiło się bardzo głośnym echem, ponieważ pokazało jasne wnioski, że kobiety stosujące antyperspiranty mają 4 razy większe szanse na raka piersi (NIE, to nie prawda i wytłumaczę dlaczego)

Badanie, na podstawie którego powstał mit.

Mowa tu o: C. Linhart i wsp., Use of Underarm Cosmetic Products in Relation to Risk of Breast Cancer: A Case-Control Study, „EBioMedicine” 2017. Opublikowanym w Lancet, czyli bardzo szanowanym czasopiśmie naukowym.

Zawiera ono 4 błędy, które ja wyłapałam. Możliwe, że jest ich więcej, ale nie znam się na tym aż tak.

Nie mam wykształcenia medycznego, ani nie robiłam nigdy takich badań. Mam wykształcenie, które pozwala mi rozumieć do pewnego stopnia badania i statystyki, które są przekazane w tabelkach. Ukończyłam studia, na których miałam statystykę, ekonometrię, analizę matematyczną i szereg innych przedmiotów, które po prostu pozwalają mi zrozumieć te cyferki z badania, ale nie jestem autorytetem w dziedzinie.

W badaniu antyperspiranty i dezodoranty są nierozróżnialne

Podczas opisywania metodologii badań ankietowych jest opisane, że badane kobiety miały problem z rozróżnieniem czy używają dezodorantu (te co mają tylko zapach maskujący, ale nie hamują potu), czy antyperspirantu (hamują wydzielanie potu ze względu na sole aluminium). W związku z tym badacze uznali, że nie będą się tym martwić i nie wiadomo czy kobiety używały antyperspirantów czy dezodorantów, uznali, że używały antyperspirantów i już. Czyli mamy tutaj już badanie z tezą. A może to dezodoranty mają coś co wpływa na raka piersi? Tego na pewno się nie dowiemy z tego badania.

To w sumie nie jest aż taka duża rzecz, raczej mniejszy problem, bo poniżej mamy znacznie większe błędy:

W grupie kobiet z rakiem piersi było więcej przypadków raka piersi (oraz innych) w rodzinie

Aby zrozumieć o co chodzi musicie sobie wyobrazić dwie grupy kobiet po około 200 każda. Jedna grupa kobiet miała raka piersi, a druga to tzw. grupa kontrolna i nie miała raka piersi. Czyli dla uproszczenia kobiety chore vs zdrowe.

Porównując te dwie grupy badacze mierzyli różne rzeczy. Oprócz szczegółowego wywiadu robili także badania próbek tkanek spod pach.

Jednym z elementów porównywanych między grupami były odpowiedzi na pytania o przypadki zachorowań na raka w ogóle oraz na raka piersi w rodzinie. Okazało się, że w grupie kobiet chorujących na raka piersi było istotnie więcej przypadków raka w ogóle lub raka piersi w rodzinie. Były to różnice istotne statystycznie, co oznacza, że jeśli wziąć więcej (np. całą populację) kobiet do badania, to (teoretycznie) wynik pozostałby taki sam. To ważne, bo to oznacza, że ten czynnik naprawdę wpływa na różnice między tymi grupami.

Nawet na gołych liczbach te różnice są NAPRAWDĘ DUŻE. Jeden przypadek raka piersi w rodzinie deklarowało 48 kobiet w grupie chorej vs. 27 kobiet w grupie zdrowej. Dwa przypadki raka piersi w rodzinie deklarowało 28 kobiet w grupie chorej vs. 5 w grupie zdrowej. (Table 1)

Więc skoro kobiety w grupie chorej miały częściej przypadki raka piersi w rodzinie, to całkiem prawdopodobnym jest, że przyczyna raka jest na podłożu genetycznym, a nie z powodu antyperspirantu.

Kobiety z rakiem piersi stosowały znacznie częściej antyperspiranty niż te w grupie kontrolnej

Jak już przyjmujemy powiązanie z antyperspirantami to w grupie kobiet z rakiem piersi okazało się, że stosowały one antyperspiranty kilka razy dziennie. (Table 2) To sugeruje, że mogły mieć inne problemy zdrowotne powiązane z hormonami i efektem tego była nadmierna potliwość, którą rozwiązywały stosowaniem antyperspirantów. Nie można wykluczyć, że te problemy zdrowotne przyczyniały się do raka piersi. Jeśli miały zaburzenia hormonalne i przyjmowały jakieś leki to właśnie one mogły wpływać na powstanie raka piersi, a nie antyperspiranty.

Co z tą szansą na raka piersi?

Co do ilorazu szans, który niby mówi, że kobiety używające antyperspirantów mają 4 razy większą szansę na raka piersi to po pierwsze: p value jest na granicy istotności (0,0456 < 0,05), więc jest to baaardzo naciągany wniosek ORAZ musiałby używać antyperspirantu kilka razy dziennie, co jest raczej ultra rzadkie. Choć jak już wiemy z powyższych akapitów, używanie antyperspirantu kilka razy dziennie niekoniecznie powoduje raka piersi to tylko korelacja pozorna (powiązanie, które niekoniecznie ma związek przyczynowo-skutkowy).

(uwaga, tłumaczenie nienaukowe, bardzo uproszczone!) O co chodzi z tzw p value? To jest taki wskaźnik, który mówi nam o prawdopodobieństwie teoretycznym, że możemy to zaobserwować w rzeczywistości, gdybyśmy badali całą populację, a nie tylko 400 osób. Porównujemy go z naszą wartością poziomu istotności, czyli taka granica przyjęta umownie, że dopuszczamy 5% pomyłkę. W badaniach na lekach i ogólnie klinicznych przyjmuje się 1 lub nawet 0,1% takiego marginesu błędu. I jeśli p value jest mniejsze od tej naszej granicy 0,05 no to uznajemy, że wynik ma jakieś przełożenie na rzeczywistość. Im bliżej 0 tym bardziej pewny wynik, a im bliżej granicy tym mniej pewny, bo czasem wystarczą 2 przypadki w badaniu, żeby całkiem zmienić tą wartość i przekroczy ona granicę 0,05 i wynik już będzie nieistotny. To tak troszkę, aby Wam przybliżyć o co chodzi z tymi cyferkami.

Podsumowując:

To badanie ma błędny wniosek niestety, ale pewnie nie zostałoby opublikowane, gdyby „niczego nie odkryli”, więc napisali o tym ilorazie szans. Tylko jak to przeszło do mediów, to już nikt nie przeczytał faktycznie tego badania. Niestety strach to potężne narzędzie i takie nagłówki straszące o kosmetykach bardzo dobrze się klikają.

Polecam jeszcze wpis https://wkrainieskladow.pl/antyperspirant-czy-jest-szkodliwy-czy-bezpieczny/ który wyjaśnia dużo więcej i dużo czytelniej ogólnie o antyperspirantach 🙂